مسجد جامع اردستان

تقدسی به قدمت آتش

اینجا بنایی است کهن که گرمای آتش زرتشتیان را با تقدس محراب نخستین مسلمانان در تاریخ به هم پیوند داده است. مسجد جامع اردستان، یکی از مهمترین و کهن‌ترین مساجد تاریخ ایران که در ابتدا آتشکده‌ی ساسانیان بوده دوستداران تاریخ و معماری را به سفری هزارساله می‌برد.

چرا باید از این بنا بازدید کرد؟

• اولین مسجد دوطبقه جهان
• بنایی با قدمت بیش از هزار سال
• دومین مسجد چهار ایوانی تاریخ اسلام
• امکان مشاهده هسته‌ی اولیه بنا و سیر تاریخی آن

موقعیت مسجد جامع اردستان در مرکز یکی از هفت محله این شهر به نام محله محال و در همسایگی مجموعه تاریخی مشتمل بر آب‌انبار، بازارچه، کاروانسرا، حسینیه، حمام، موزه و مدرسه قدیم نوالدین و پشت به پشت باغات سرسبز انار محال واقع شده و قدمتش را با اطلاعات فعلی به بیش از هزار سال تخمین زده‌اند. شواهد تاریخی نشان می‌دهد بنا نخستین بار یک معبد یا آتشکده گنبدی متعلق به دوران ساسانیان یا حتی قدیمی‌تر بوده؛ در قرن 2 و 3 هجری اولین بار مسجدی به شیوه خراسانی در این مکان بنیان نهاده شده و بعدها به شیوه رازی و اصفهانی تغییر و گسترش یافته است.

در بازدید از مسجد تاریخی اردستان با گذر از دالان ورودی اصلی به حیاطی گسترده و سنگ‌فرش شده می‌رسیم، مکانی با روایت‌هایی هزار و چندساله از تاریخ معماری ایران. اجزا و مناره‌های این بنای آجری در دوران‌های مختلف ساخته شده‌اند و بخش‌هایی از هسته اولیه و آتشکده نیز همچنان پابرجاست. تنوع ستون‌ها در شبستان‌ها بسیار جالب توجه است، ستون‌هایی که سرگذشت میزبانشان را در لابلای آجرهای خود پنهان کرده‌‌اند.

شبستان جنوبی، جایگاه گنبدخانه‌ایست که بر پیشانی‌اش کتیبه‌ای کهن از جنس سنگِ سماق حک شده؛ سنگ نبشته‌ای حامل فرمان شاه عباس صفوی به خط زیبای ثلث که درخصوص تخفیف مالیات شیعیان اردستان آن زمان صادر گشته است. در قلب این گنبدخانه نیز محرابی مزین به گچ‌بری‌هایی ظریف و زیبا قرار دارد که هنوز از صبحگاهان تا شام برای نمازگزارانش می‌تپد. محراب مسجد جامع اردستان به سبب قدمت بیشتر از محراب مسجد جامع زواره ساده‌‌تر اما عرفانی‌تر است.

مسجد جامع اردستان به مانند مسجد جامع زواره بسیار مورد توجه مورخان و معماران قرار گرفته و همچنان مورد استفاده است. اگر در جستجوی تجربه‌ای به یادماندنی از تاریخ کهن معماری ایرانی هستید حتما از این بنا دیدن کنید.